سید ابوالقاسم کاظمی:
بازسازی ساختار فرهنگ به معنی بازگشت به آرمان‌ها و اهداف انقلاب است
معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی اداره کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری درباره ضرورت‌های بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه با بیان اینکه لازم است در ابتدا در باب واژگان فرهنگ، بازسازی و همچنین ساختار فرهنگی، اجماع و اتفاق‌نظر شکل بگیرد، گفت: این تعریف واژگانی می‌تواند علاوه بر ایجاد یک درک صحیح از این مقوله، زمینه القای معانی به شکلی مناسب‌تر به مخاطب را نیز فراهم کند.
حجت‌الاسلام سید ابوالقاسم کاظمی یکی دیگر از موضوعات مهم در این مقوله را از نظر مقام معظم رهبری، بحث بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی بیان کرد و افزود: در این مورد نیز باید هم‌اندیشی لازم صورت بگیرد و اهمیت رویکرد انقلابی در بازسازی ساختار شناخته شود.
وی در ادامه در خصوص فرهنگ و سختی تعریف و مفهوم آن تصریح کرد: فرهنگ از جمله واژگانی است که تعریف آن بسیار سخت است و با توجه به تعدد تعاریف بیان شده درباره آن، امکان تعریفی جامع و کامل از آن تا حدودی غیرممکن نیز به نظر می‌رسد اما می‌توان گفت که فرهنگ منحصر در مجموعه‌ای از آداب‌ورسوم و سنت‌های قومی و همچنین منحصر در رفتار و تجلیات رفتاری انسان نیست.
کاظمی با بیان اینکه فرهنگ در ۲ لایه و سطح قابل تعریف است، اظهار داشت: یک لایه مربوط به مبانی و زیربنا است و لایه دیگر شامل مباحث روبنایی است که هر ۲ لایه در فرهنگ دخیل بوده و عنوان فرهنگ بر آن‌ها اطلاق می‌شود.
وی افزود: در لایه مبانی و معرفتی و با استفاده از مکاتب مختلف می‌توان تعاریف گوناگونی را برای فرهنگ به کار برد و متناسب با آن‌ها، نظام‌های سیاسی، اجتماعی و رفتارهای فردی را نیز مشخص کرد بنابراین زمانی که سخن از فرهنگ به میان می‌آید به طور قطع باورها و جنبه‌های معرفتی بشر نیز مطرح می‌شود و گرایش‌های فکری او نیز مدنظر قرار می‌گیرد، تمامی جزئیات همچون نوع پوشش، طریقه صحبت کردن، گویش‌ها، کیفیت تعاملات و آداب‌ورسوم در معنای فرهنگ گنجانده می‌شود و فرهنگ منحصر به یک بعد نیست.
کاظمی طرح بازسازی ساختار فرهنگی را ناظر بر وجود مشکل در ساختار کنونی دانست و گفت: هنگامی‌که خانه‌ای استوار و مقاوم باشد نیازی به بازسازی ندارد و در صورتی که آسیب و فرسودگی در آن مشاهده شود آن وقت باید برای بازسازی آن اقدام کرد که این مثال می‌تواند گویای نظر مقام معظم رهبری درباره فروریختگی و فرسودگی در ساختار فرهنگی کشور و نیاز آن به بازسازی باشد.
وی یادآور شد: ساختار فرهنگی کشور در حال حاضر از ۲ جهت دچار مشکل است که ابتنا بر مبانی نادرست و همچنین اشکال در بخش عملیاتی و اجرایی فرهنگ این ۲ جهت را در برمی گیرند.
معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی اداره کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری افزود: آنچه در فکر و اندیشه اغلب فعالان فرهنگی و دیگر اقشار جامعه جاری شده و به یک پذیرش نسبتاً عمومی نیز تبدیل شده است، آن است که فرهنگ غربی، فرهنگ برتر است و فرهنگ خودی و بومی در جایگاهی پایین‌تر قرار دارد و این موضوع مبتنی بر اندیشه‌های نادرستی است که مقام معظم رهبری نیز در نخستین دیدار اعضای هیات دولت با ایشان به آن اشاره کردند.
کاظمی به بروز برخی رفتارهای غلط مانند تجمل‌گرایی و توجه بیش از اندازه به ظواهر دنیایی در جامعه اشاره کرد و با بیان اینکه این‌گونه رفتارها از نگاه دینی قابل‌پذیرش نیست، تصریح کرد: اینکه به چه دلیل این رفتارهای غلط در جامعه و به ویژه میان افراد دارای مسئولیت گسترش پیدا کرده است، جای سوال دارد که می‌توان گفت پذیرش مبانی فاسد و ذهنیت نادرستی که از مقوله فرهنگ به وجود آمده است، علت چنین رفتارهایی است.
وی یادآور شد: زمانی که سخن از بازسازی به میان می‌آید تنها معطوف به تغییر رفتارهای غلط نیست بلکه باید قبل از آن، مبانی و اندیشه‌های شکل‌دهنده این رفتارها از طریق مختلف مانند فضای دانشگاهی، رسانه‌ها و دیگر مجاری آموزشی و ترویجی تصحیح شود و لازم است که در این بخش به صورت جدی و فعالانه برنامه‌ریزی شود و در حد توان در اصلاح مبانی تلاش کرد چرا که در صورت تصحیح مبانی، رفتار نیز به درستی پیش خواهد رفت.
این مسئول فرهنگی، لزوم اصلاح مبانی فاسد و جایگزینی آن بر مبانی صحیح و رفتارسازی کارآمد را علاج تغییر و بازسازی ساختار فرهنگی بیان کرد.
کاظمی در ادامه با بیان اینکه در تصدی امور فرهنگی نیز اشتباه و اشکال وجود دارد و سخنان رهبری در باب بازسازی ساختار فرهنگی نیز ناظر بر این موضوع است، گفت: گرچه لازم است حاکمیت در نقش حامی فرهنگ وارد میدان شود اما تصدی‌گری در این مقوله قابل‌قبول نیست چرا که اگر فرهنگ تنها در محدوده حاکمیت قرار گیرد منجر به آسیب‌هایی خواهد شد که فاصله گرفتن مردم از فرهنگ و دغدغه‌های فرهنگی از جمله این آسیب‌ها است.
وی افزود: فرهنگ و اقدام فرهنگی به تنهایی وظیفه حاکمیت نیست و از طرفی نیز نباید فرهنگ را به طور کامل مردمی دانست و حاکمیت خود را از نقش‌آفرینی در آن دور بداند، بلکه حاکمیت باید در سطح کلان تصمیم‌گیری کرده، جهت‌ها را مشخص کند، پشتوانه خود را از فرهنگ حفظ کند و با حمایت از مردم به ویژه جوانان اثرگذار، اندیشه‌ها و ایده‌های آنان را دریافت کرده و در صورت قرار گرفتن این ایده‌ها و اندیشه‌ها در چارچوب، برای اجرایی شدن آن اقدام کند.
وی ادامه داد: در حال حاضر بیشترین بخش ایده‌های فرهنگی تا اجرای فعالیت‌های مرتبط با آن تنها از طرف حاکمیت و دستگاه‌های حاکمیتی مطرح می‌شود و این همان مسئله‌ای است که فرهنگ را دچار مشکل کرده است، درحالی‌که فرهنگ باید جوشیده از درون مردم و افکار آنان و اجراشده توسط خود آنان باشد که در این بین حمایت و پشتیبانی حاکمیت نیز لازم است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به فرمایشات مقام معظم رهبری برای سپردن میدان به جوانان و حمایت از ایده‌ها و ایجاد فضای آزاد برای طرح نظرات جوانان اشاره و تصریح کرد: مقام معظم رهبری قید آزادی را نیز بیان کرده‌اند و اگر ایده و طرح در چارچوب باشد لازم است از آن حمایت نیز بشود.
کاظمی همچنین با بیان اینکه در بازسازی ساختار فرهنگ، به‌کارگیری هر روش و رویکردی مدنظر نیست و باید بازسازی انقلابی صورت گیرد، گفت: این بازسازی به معنی آن است که بازگشتی صحیح به آرمان‌ها و اهداف اصلی انقلاب شکل بگیرد زیرا فرهنگ امروز در حال فاصله گرفتن از این آرمان‌ها و اهداف ناب است.
معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی اداره کل تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری بر بازخوانی جدی آرمان‌ها در بازسازی ساختار فرهنگی تاکید کرد و ادامه داد: اگر می‌خواهیم این بازسازی با رویکردی انقلابی رقم بخورد لازم است نخبگان نسبت به کیفیت و الزامات بازسازی با یکدیگر گفت‌وگو کنند که در این بین ممکن است بخشی از این الزامات به حوزه حاکمیتی نیز بازگردد و حاکمیت ملزم به رقم زدن آن باشد.
وی بار دیگر به بیانات مقام معظم رهبری دراین‌باره در جمع مسئولین دولت اشاره کرد و گفت: وقتی ایشان در چنین فضایی صحبت می‌کنند به این معناست که حاکمیت و دولت موظف است برای بازسازی ساختار و الزامات آن اقدام کند.
کاظمی نقش مردم و حلقه‌های میانی را در این بازسازی ساختار فرهنگی مهم دانست و گفت: دولت و حاکمیت باید بسترهای بازسازی را فراهم کند و با رفع موانع به مردم و حلقه‌های میانی برای نقش‌آفرینی در عرصه فرهنگ میدان بدهد.
این مسئول فرهنگی در ادامه اظهار داشت: علاوه بر آنکه در بازسازی ساختار فرهنگ، نخبگان به تبیین الزامات می‌پردازند و حاکمیت برای اجرای این الزامات و زمینه‌سازی حضور مردم وارد می‌شود، رسانه‌ها نیز می‌توانند به ایجاد گفتمان در جامعه کمک کنند، رسانه‌ها این توانایی را دارند جهت مثبت و منفی یک مفهوم را به شکلی دقیق و با ظرافت بسیار به مخاطب القا کنند.
وی با بیان اینکه رسالت رسانه‌ها در بحث بازسازی ساختار فرهنگی، شکل دادن به گفتمان‌های مختلف در سطح نخبگانی است، افزود: بازخوانی رسانه توسط خودش نیز یک نیاز جدی است تا بتواند دریابد که آیا مبانی به کار برده شده در فعالیت‌ها و برنامه‌سازی‌ها، صحیح است یا نه و اگر مبانی صحیح است تا چه حد پایبندی به آن وجود دارد؟
کاظمی به برخی برنامه‌های صداوسیما و نادیده گرفته شدن مبانی صحیح اسلامی در آن‌ها اشاره و تصریح کرد: به طور مثال صداوسیما ساعاتی را به تجلیل از بانوانی که به گاوداری و کشاورزی و یا کارهایی که آن‌ها را از اهداف زندگی زنانه‌شان دور کرده است، اختصاص می‌دهد درحالی‌که نسبت به فرزند آوری و خانه‌داری، برنامه‌های جدی و مؤثری تهیه نمی‌شود و یا در فیلم‌ها و سریال‌ها، خانواده‌ها کم‌جمعیت هستند که این موضوعات نشان می‌دهد رفتار صداوسیما مبتنی بر مبانی درستی نیست و لازم است رسانه، خود را بازخوانی کند.
وی یادآور شد: برخی از مبانی به کار رفته در رسانه از جهان غرب وام گرفته شده و نه تنها به درستی تحلیل و گزینش نشده است بلکه روشی تقلیدکننده نیز به کار رفته است و اگر این موارد در بازخوانی، تصحیح شود می‌توان به فراگیری و گسترش ساختار جدید فرهنگی به شکلی انقلابی امیدوار بود.
کاظمی تغییر در مدیریت‌های فرهنگی را در بازسازی ساختار فرهنگی چندان موثر ندانست و گفت: مسوولان در سطوح کلان و خرد تنها بخشی از پازل فرهنگی هستند و باید الزامات و وسایل اشاره شده در صحبت‌های فوق نیز فراهم شود تا بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی به شیوه‌ای صحیح رقم بخورد.